भारतात, महिला उद्योजकांना सक्षम आणि पाठिंबा देण्यासाठी महिला विकास महामंडळाने उद्योगिनी योजना लागू केली आहे. या योजनेचा उद्देश ग्रामीण आणि अविकसित भागातील महिलांना आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे आहे ज्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची इच्छा आहे. अनुदानित कर्ज आणि कौशल्य विकास प्रशिक्षण देऊन, उद्योगिनी योजना आर्थिक सक्षमीकरण, आत्मनिर्भरता आणि सर्वांगीण राष्ट्रीय विकासाला प्रोत्साहन देते.
महिला उद्योजकता आणि आर्थिक सक्षमीकरणाला प्रोत्साहन देणे
उद्योगिनी योजना महिलांना आवश्यक आर्थिक सहाय्य देऊन त्यांना उद्योजक होण्यासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि प्रेरित करण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे. समाजातील सर्व वर्गातील महिला व्याजमुक्त कर्जासाठी पात्र आहेत, ज्यामुळे त्यांना त्यांचा व्यवसाय सुरू करण्यास आणि वाढवता येईल. ही योजना विशेषत: ग्रामीण आणि वंचित पार्श्वभूमीतील महिलांना आधार देण्यावर लक्ष केंद्रित करते, ज्यांना अनेकदा आर्थिक संसाधनांमध्ये प्रवेश करण्यात अडथळे येतात. त्यांना कर्ज उपलब्ध करून देऊन, उद्योगिनी योजनेचे उद्दिष्ट घरगुती आणि वैयक्तिक उत्पन्नाची पातळी वाढवणे आणि देशाच्या सर्वांगीण वाढीस हातभार लावणे आहे.
उद्योगिनी योजनेची प्रमुख वैशिष्ट्ये
उद्योगिनी योजना अनेक वैशिष्ट्ये ऑफर करते ज्यामुळे ती इच्छुक महिला उद्योजकांसाठी एक आकर्षक पर्याय बनते:
• उच्च-मूल्य कर्जाची रक्कम: या योजनेअंतर्गत, महिला उद्योजकांना रु. पर्यंत कर्ज मिळू शकते. 3 लाख, त्यांना त्यांच्या व्यवसाय उपक्रमांना प्रभावीपणे निधी देण्याची परवानगी दिली.
• विविध उद्योगांसाठी सहाय्य: उद्योगिनी योजनेत 88 लघु उद्योगांचा समावेश आहे, ज्यात मत्स्यपालन ते बेकरी, टेलरिंग शॉप ते लायब्ररी आणि बरेच काही समाविष्ट आहे. महिला विविध प्रकारचे व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किंवा विस्तारण्यासाठी निवडू शकतात.
• कौशल्य विकास प्रशिक्षण: आर्थिक सहाय्यासोबतच, उद्योगिनी योजना कौशल्य विकासावर देखील लक्ष केंद्रित करते. महिला लाभार्थ्यांना प्रशिक्षण कार्यक्रम प्रदान केले जातात जे त्यांना व्यवसाय नियोजन, किंमत, खर्च आणि व्यवहार्यता विश्लेषण यासारख्या आवश्यक व्यावसायिक कौशल्यांसह सुसज्ज करतात.
• कर्ज सबसिडी: कर्जाची परतफेड अधिक परवडणारी बनवण्यासाठी, सरकार उद्योगिनी योजनेंतर्गत विस्तारित कर्जावर 30% पर्यंत सबसिडी प्रदान करते.
• पारदर्शक मूल्यमापन प्रक्रिया: उद्योगिनी योजनेच्या अर्जासाठी मूल्यमापन प्रक्रिया लाभार्थ्यांच्या निवडीमध्ये पारदर्शकता आणि निष्पक्षता सुनिश्चित करते.
उद्योगिनी योजनेसाठी पात्रता निकष
उद्योगिनी योजनेअंतर्गत कर्जासाठी पात्र होण्यासाठी, महिला उद्योजकांनी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
• लिंग: ही योजना केवळ महिला उद्योजकांसाठी आहे.
• वय: पात्र अर्जदारांची वयोमर्यादा 24 ते 70 वर्षे आहे.
• उत्पन्न मर्यादा: अर्जदाराचे कौटुंबिक उत्पन्न रु. पेक्षा कमी असावे. 1.5 लाख प्रतिवर्ष. तथापि, विधवा, अपंग किंवा निराधार यांसारख्या विशेष श्रेणींमध्ये येणाऱ्या महिलांसाठी कोणतीही उत्पन्न मर्यादा नाही.
उद्योगिनी योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे
उद्योगिनी योजनेअंतर्गत कर्जासाठी अर्ज करण्यासाठी महिला उद्योजकांनी खालील कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक आहे.
• आधार कार्ड किंवा बीपीएल कार्ड: ही कागदपत्रे ओळख पुरावा म्हणून काम करतात.
• आवश्यक प्रमाणपत्रे: यामध्ये पात्रता निकषांची पडताळणी करून उत्पन्न आणि जन्म प्रमाणपत्रांचा समावेश आहे.
• बँक पासबुकची छायाप्रत: पासबुकमध्ये खातेधारकाचे नाव, बँकेचे नाव, शाखेचे नाव, खाते क्रमांक, IFSC आणि MICR कोड यासारखे तपशील दिले पाहिजेत.
उद्योगिनी योजनेअंतर्गत समर्थित व्यवसायांची यादी
उद्योगिनी योजना विविध क्षेत्रातील व्यवसायांच्या विस्तृत श्रेणीस समर्थन देते. या योजनेअंतर्गत कर्जासाठी पात्र असलेल्या व्यवसायांची संपूर्ण यादी येथे आहे:
| Business Category | Business Category | Business Category |
| Agarbatti Manufacturing | Diagnostic Lab | Ribbon Making |
| Bangles | Edible Oil Shop | Milk Booth |
| Shops & Establishments | Audio & Video Cassette Parlour | Dry Cleaning |
| Library | Sari & Embroidery Works | Bakeries |
| Dry Fish Trade | Mat Weaving | Security Service |
| Banana Tender Leaf | Eat-Outs | Match Box Manufacturing |
| Shikakai Powder Manufacturing | Bottle Cap Manufacturing | Fish Stalls |
| Old Paper Marts | Soap Oil, Soap Powder & Detergent Cake Manufacturing | Beauty Parlour |
| Energy Food | Mutton Stalls | Silk Thread Manufacturing |
| Bedsheet & Towel Manufacturing | Fair-Price Shop | Newspaper, Weekly & Monthly Magazine Vending |
| Silk Weaving | Book Binding And Note Books Manufacturing | Fax Paper Manufacturing |
| Nylon Button Manufacturing | Silk Worm Rearing | Cleaning Powder |
| Gift Articles | Photo Studio | Tea Stall |
| Cane & Bamboo Articles Manufacturing | Flour Mills | Pan & Cigarette Shop |
| Stationery Shop | Canteen & Catering | Flower Shops |
| Pan Leaf or Chewing Leaf Shop | STD Booths | Chalk Crayon Manufacturing |
| Footwear Manufacturing | Papad Making | Sweets Shop |
| Chappal Manufacturing | Fuel Wood | Phenyl & Naphthalene Ball Manufacturing |
| Tailoring | Cotton Thread Manufacturing | Ink Manufacture |
| Radio & TV Servicing Stations | Vegetable & Fruit Vending | Clinic |
| Gym Centre | Plastic Articles Trade | Tender Coconut |
| Coffee & Tea Powder | Handicrafts Manufacturing | Pottery |
| Travel Agency | Condiments | Household Articles Retail |
| Printing & Dyeing of Clothes | Tutorials | Corrugated Box Manufacturing |
| Ice Cream Parlour | Quilt & Bed Manufacturing | Typing Institute |
| Dairy & Poultry Related Trade | Jute Carpet Manufacturing | Real Estate Agency |
| Woollen Garments Manufacturing | Creche | Jam, Jelly & Pickles Manufacturing |
| Ragi Powder Shop | Vermicelli Manufacturing | Cut Piece Cloth Trade |
| Job Typing & Photocopying Service | Readymade Garments Trade | Wet Grinding |
उद्योगिनी योजनेसाठी अर्ज कसा करावा
उद्योगिनी योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी, महिला उद्योजक या चरणांचे अनुसरण करू शकतात:
1. उद्योगिनी योजनेअंतर्गत कर्ज देणार्‍या जवळच्या बँकेच्या शाखेला भेट द्या.
2. अर्ज गोळा करा आणि आवश्यक तपशीलांसह भरा.
3. ओळख पुरावे, उत्पन्नाचे प्रमाणपत्र आणि बँक पासबुक फोटोकॉपीसह आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज सबमिट करा.
4. बँक अर्जाचे मूल्यमापन करेल आणि पारदर्शक मूल्यमापन प्रक्रियेच्या आधारे पात्र लाभार्थ्यांची निवड करेल.
वैकल्पिकरित्या, महिला उद्योजक बजाज फिनसर्व्ह सारख्या इतर वित्तीय संस्थांचा शोध घेऊ शकतात, ज्या महिलांसाठी स्पर्धात्मक व्याजदर, तारणमुक्त आणि साध्या पात्रता निकषांसह व्यवसाय कर्ज देखील देतात.
निष्कर्ष
उद्योगिनी योजना हा महिला उद्योजकांना सक्षम करण्यासाठी आणि त्यांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला चालना देण्यासाठी महिला विकास महामंडळाचा स्तुत्य उपक्रम आहे. व्याजमुक्त कर्ज आणि कौशल्य विकास प्रशिक्षण देऊन, या योजनेचा उद्देश ग्रामीण आणि वंचित पार्श्वभूमीतील महिलांचे उत्थान करणे, त्यांना त्यांचे स्वतःचे व्यवसाय सुरू करण्यास आणि वाढविण्यास सक्षम बनविणे आहे. उद्योगिनी योजनेच्या पाठिंब्याने, महिला उद्योजक देशाच्या आर्थिक विकासात योगदान देऊ शकतात आणि अधिक समावेशी व्यवसाय परिदृश्य तयार करू शकतात.